آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی در دو دوره ریاست‌جمهوری، ریاست مجلس شورای اسلامی و رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام نقش عمده‌ای در قانونگذاری، اجرای قانون و مصلحت‌سنجی در حوزه فرهنگ و هنر داشته است. با اسماعیل آذر، استاد ادبیات فارسی و مدیرگروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران و مدیرعامل موسسه فرهنگی هنری فرهنگیان، عضو کمیسیون هنر شورای عالی انقلاب فرهنگی، مدیرگروه ادبیات فارسی سازمان فرهنگی اکو، عضو کمیته نامگذاری ثبت احوال، عضو کمیسیون‌های علمی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور و عضو هیات‌مدیره انجمن ادبیات تطبیقی درباره نقش آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی به گفت‌وگو نشسته‌ایم.
شما سالیان متمادی سابقه مدیریت فرهنگی داشته‌اید و جدای از اینکه فعالیت‌های فرهنگی‌تان همزمان با مسئولیت‌های کلان آیت‌الله هماشمی رفسنجانی بوده است، به واسطه اینکه چهره‌ای دانشگاهی هم بوده‌اید، رصد خوبی باید از فعالیت‌های این شخصیت برجسته انقلاب داشته باشید. نقش ایشان در حوزه فرهنگ چگونه بوده است؟
اگر بخواهم از کلان‌ترین دیدگاه و نظرگاه صحبت کنم، شاید به خوبی بشود آیت‌الله را شجره طیبه در حوزه و ساحت فرهنگ نامید که ثمره آن دانشگاه آزاد اسلامی است؛ دانشگاهی است که خود من هم امروز افتخار هیات‌علمی بودن در آن را دارم. اگر نگاهی گذرا در طول روزگاری که حضرت آیت‌الله به‌عنوان رئیس هیات‌موسس و این نقش را ایفا می‌کردند، بیندازیم و مرور کنیم و کلیه گفته‌ها و نوشته‌ها و آنچه را که از تفکر ایشان انجام شده، روی کاغذ بیاوریم، یک کتاب- اگر چه قطور نیست- خواهد بود و نفوذ فرهنگی داده‌های ذهنی این شخصیت گرامی را در خواهیم یافت. اگر امروز ما شاغلان ادارات، هر شرکت ، هر سازمان و هر جای دیگری از کشورمان را احصا کنیم و بشماریم با یک نگاه کوتاه می‌توانیم دریابیم که چند درصد از کل شاغلان ما تفکری که دارند و هزینه می‌کنند برای نظام مقدس کشور ما چند درصدش از خدمات دانشگاه آزاد اسلامی است. وقتی دانشگاه آزاد اسلامی را نام می‌بریم ترقی و رهنمود‌های ایشان تاثیر مستقیم و نه حتی تاثیر غیرمستقیم داشته است. خود من شاید در چندین سخنرانی و حوزه‌های گفتاری حضرت آیت‌الله حضور داشتم و دلسوزی ایشان را به‌خصوص نسبت به توسعه تقویت علم می‌دیدم. این بیت شاعر می‌تواند در اینجا راهگشا باشد:
من نه آنم که دوصد قصه رنگین گویم
من چو فرهاد یکی گویم و شیرین گویم
اگر کار شیرین ایشان را بخواهم نام ببرم همین دانشگاه آزاد اسلامی در نظام و کشور ما است. کافی است که هزار‌ها نفع و بهره فرهنگی را از دلش بیرون بیاوریم و برشماریم.
الان ذهن‌تان در این مواردی که اشاره کردید، به خاطره مشخصی از ایشان هم ختم خواهد شد؟
هیچ‌وقت یادم نمی‌رود در یکی از گفته‌هایشان اشاره کردند به وحدت علمی، بعد که موضوع را باز کردند، منظور این بود که ما باید نیروهای فکری و ذهنی‌مان را گسیل کنیم. برای اینکه کشتی علم را در کشورمان بتوانیم به رستگاری برسانیم. کشتی علم را به پیشرفت برسانیم، بتوانیم به ساحل ارتقا و ارتفاع جهانی برسانیم. و هر جایی که سخنرانی می‌کردند پیرامون دانشگاه آزاد اسلامی، مسائل علمی را به مدیران و روسای دانشگاه آزاد اسلامی یاد‌آوری می‌کردند. این نشان می‌دهد که ایشان دغدغه مسائل علمی و فرهنگی را هماره با خود داشتند؛ مسائلی که در فرهنگ از ایشان ابراز شد و بعد جامه عمل پوشید. اینها همه از ریشه‌های همان شجره طیبه به حساب می‌آیند.
در خود دانشگاه آزاد اسلامی چقدر به اهمیت زبان فارسی اصرار داشت؟
تا جایی که در خاطر دارم هرجا مصوبه‌ای لازم بود تا اتفاقی برای ارتقا، ترویج و پایداری زبان فارسی رخ بدهد، حضرت آیت‌الله از همه پیشرو‌تر و پیش‌قدم‌تر بودند. بعید است در این زمینه مصوبه‌ای مورد توافق و تصویب ایشان قرار نگرفته باشد. همین کافی بود مایی که سربازان زبان فارسی هستیم بیشتر فکر کنیم و بر زحمت و فعالیت خودمان بیفزاییم.
این تاثیر در حال حاضر مشهود است؟
امروز همانطور که شما اشاره کردید در کمیسیون‌های زبان فارسی و در شورای عالی راهبردی دانشگاه آزاد اسلامی واقعا شاهد پیشرفت‌های استحکام زبان فارسی و توسعه و ترویج آن هستیم. امید داریم که در پنج سال آینده پیشرو‌ترین دانشگاه در مسیر اعتلا و ارتقای زبان فارسی در کشور باشیم. از آنچه الان اتفاق افتاده است، یعنی همین موضوع خادم زبان فارسی که با حضور رئیس دانشگاه آزاد اسلامی در شورای راهبردی طرح شد جامه عمل پوشیده است. خود من یکی از عناصری هستم که در این راه تلاش می‌کنم و واقعا ده‌ها مساله دیگر که همه آویزه گوش استادان زبان و ادبیات فارسی در سراسر دانشگاه آزاد اسلامی است و اینها هم باز می‌گردد به شجره طیبه علمی و فرهنگی.
در انبساط فضای فرهنگی جامعه چه دیدگاهی داشتند؟
جامعه را فیلسوفان، دانشمندان، دانشگاهیان و فقیهان در کشورمان می‌توانند تغییرات بنیادین بدهند. شما وقتی در جامعه علمی کشور ما حرکت کنید مشاهده خواهید کرد که اکثر کارگزارانی که تاکنون مفید بوده‌اند همه تحصیلکرده‌های همین دانشگاه آزاد اسلامی بوده‌اند. از این نگاه ما باید توسعه فرهنگ را در کشور مرور کنیم. بخشی از توسعه فرهنگ کشورمان مرهون دانشگاه آزاد اسلامی است. دانشگاه آزاد اسلامی هم به چه چیزی برمی‌گردد؟ به بنیانگذاران فکری و اندیشه‌ای آن بر می‌گردد. آقای هاشمی‌رفسنجانی یکی از بنیادهای فکری این دانشگاه است.
نویسنده: مهربانو ابدی‌دوست خبر نگار ادب و هنر